Repetitie 3 januari
–
3 januari 2024
Il bianco e dolce cigno
Il bianco e dolce cigno
cantando more, ed io
piangendo giungo al fin del viver mio.
Strana e diversa sorte,
ch’ei more sconsolato,
ed io moro beato.
Morte che nel morire
m’empie di gioia tutto e di desire;
se nel morir altro dolor non sento,
di mille morti il di sarei contento.
De zwaan zo wit en zacht
De zwaan zo wit en zacht
sterft zingend, en ik wacht
mijn einde met een jammerklacht.
Wat vreemd verschil in lot,
hij sterft zonder goedenacht,
waar mijn dood het geluk betracht.
Het sterven maakt mij niet kapot
vervult me met ’t hoogst genot:
als het sterven mij niets droevers bracht,
dan stierf ik duizend doden elke nacht
Jacques Arcadelt – de Frans-Vlaamse componist maakte zich onsterfelijk met zijn beroemdste madrigaal: "Il bianco e dolce cigno", een ware "hit" en meer dan een eeuw lang keer op keer heruitgegeven.
Jacques Arcadelt
"De witte en zachte zwaan sterft zingend
En ik huil aan het einde van mijn leven.
Vreemd, het lot. Zo anders:
hij sterft ongetroost
en ik sterf gelukkig."
Met deze woorden begint een van de beroemdste madrigalen van de 16e eeuw, gecomponeerd door Jacques Arcadelt. Zijn madrigalen waren bestsellers. Geen enkele bladmuziek werd in deze periode zo vaak gedrukt als zijn eerste madrigalenboek uit 1539.
KOORKNAAP
Jacques Arcadelt kreeg zijn muzikale opleiding als koorknaap in de Waalse stad Namen, waar hij op 10 augustus 1507 werd geboren. In de jaren 1530 verbleef hij in Florence aan het hof van de Medici. Daar groeide hij uit tot een gevierd madrigaalcomponist. Een eerste doorbraak in zijn leven en werk was zijn verhuizing naar Rome, waar hij vanaf 1539 aantoonbaar actief was in de pauselijke kapel. Hier richtte hij zich steeds meer op gewijde muziek. Ten slotte heroriënteerde Arcadelt zich opnieuw toen hij naar het koninklijk hof in Parijs ging, opnieuw gecombineerd met een nieuwe compositorische focus: Franse chansons. Hij woonde in Parijs tot zijn dood 450 jaar geleden, op 14 oktober 1568.
NOBILE SPREZZATURA
Jacques Arcadelt wordt echter vooral herinnerd als componist van madrigalen. Zelfs zijn tijdgenoten prezen zijn verdiensten in dit genre en benadrukten de perfecte balans tussen declamatie, melodie en klank.
"Il bianco e dolce cigno" is een ideaal voorbeeld van het poëtische concept van het madrigaal: het verfijnde spel met tegenstellingen. De zwaan sterft zingend, de man huilt. De zwaan sterft ongetroost, de dichter gelukkig. In tegenstelling tot latere madrigalisten laat Arcadelt deze contrasten niet muzikaal botsen in felle kleuren, maar interpreteert hij ze in de fijnste nuances. Voor zijn tijd was Arcadelt de meester van een "nobile sprezzatura", een nobele lichtheid en sereniteit die het complexe compositorische werk niet verraadt.