Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Leonard Cohen (Westmount, Montreal, 21 september 1934 – Los Angeles, Californië, 7 november 2016^[1]) was een Canadese folksinger-songwriter, dichter en schrijver. Hij had hits met onder andere Suzanne, Hallelujah en So Long, Marianne.

Levensloop

Carrière

Cohen werd geboren in een joods middenklassegezin in een Engelssprekend deel van Montreal. Als tiener leerde hij gitaar spelen en vormde een country/folkgroep genaamd The Buckskin Boys. Hij studeerde letteren aan de McGill-universiteit met als doel dichter te worden en debuteerde in 1956 met Let Us Compare Mythologies. Reeds in 1961 was hij in Canadese poëziekringen een bekende naam. Hij kreeg een studiebeurs die hem in staat stelde zich terug te trekken op het Griekse eiland Hydra, waar hij tevens Marianne Ihlen ontmoette (voor wie So Long, Marianne en vele andere van zijn liedjes geschreven werden). Daarna verschenen de dichtbundel Flowers for Hitler (1964), zijn twee enige romans The Favourite Game (1963) en Beautiful Losers (1966) die gemengde kritieken ontvingen en weinig lezers trokken, en opnieuw een bundel gedichten Parasites of Heaven (1966). Zijn recentste poëziebundel Book of Longing verscheen in 2006.

Liefde voor folkmuziek bracht hem ertoe zelf de gitaar ter hand te nemen. Na 1966 concentreerde hij zich vooral op het schrijven van popsongs. Judy Collins nam een van zijn songs op en het werd meteen een hit: Suzanne. In 1967 verhuisde Cohen naar de Verenigde Staten. In datzelfde jaar verscheen zijn debuutalbum, Songs of Leonard Cohen. Hij vestigde een reputatie als singer-songwriter met nummers als Suzanne, Everybody Knows, The Tower of Song, Famous Blue Raincoat en First We Take Manhattan. Hij verwerkte spiritualiteit en seksualiteit in zijn nummers. Zijn songs worden gekenmerkt door zijn monotone, melancholieke stem.

Hoewel hij albums bleef maken, verdween hij eind jaren zeventig en tijdens de eerste helft van de jaren tachtig wat uit de belangstelling. Vanaf 1986 herleefde de belangstelling, omdat jongere artiesten als Nick Cave en The Sisters of Mercy hem prezen en nummers van hem opnamen. In 1988 was Cohen volledig terug met het album I’m your man, het bestverkochte album van Cohen sinds jaren. Cohen bracht af en toe tijd door in een boeddhistisch klooster, en werd in 1996 officieel ingewijd als boeddhistisch monnik.

Vlak na zijn 70ste verjaardag bleek zijn ex-vriendin en zaakwaarneemster Kelley Lynch al zijn pensioengeld verduisterd te hebben, waardoor Cohen noodgedwongen, maar met veel succes, weer ging optreden. Op wereldtournee gaf hij in juli 2008 na vijftien jaar weer concerten in Vlaanderen en Nederland: in het Minnewaterpark in Brugge en in het Amsterdamse Westerpark. In dat jaar werd hij opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame. In de zomer van 2012 ondernam hij de “Old Ideas World Tour”, waarbij hij optrad op het Sint-Pietersplein (Gent) en in het Olympisch Stadion (Amsterdam). Hij stelde zijn album Old ideas voor en speelde klassiekers van vorige albums.

Persoonlijk

Cohen bestudeerde verschillende religies. Zijn grootvader was rabbijn en hij kende de joodse geschriften. In de jaren zestig werd hij lid van de Church of Scientology. Later bekeerde hij zich tot het boeddhisme en bracht enige tijd als monnik door in een Zenklooster in de bergen ten noorden van Los Angeles. Dit hielp hem bij zijn depressies en neiging tot “eindeloze zelfanalyse”. Maar ook was hij gevoelig voor wereldse verleidingen, zoals vrouwen, drugs en drank. Zo werd het nummer Chelsea Hotel #2 na een korte affaire met Janis Joplin geschreven.

Cohen kreeg in de jaren zeventig een zoon en een dochter met zijn toenmalige partner Suzanne Elrod. Hij is nooit getrouwd geweest. Zijn dochter Lorca is de biologische moeder van de dochter van Rufus Wainwright. Zijn zoon Adam Cohen trad in zijn voetsporen en werd eveneens een singer-songwriter.

Leonard Cohen overleed in 2016 op 82-jarige leeftijd aan de gevolgen van een val, in zijn slaap.^[2] Pas na de begrafenis in het familiegraf op de begraafplaats Shaar Hashomayim in Montreal werd zijn overlijden bekendgemaakt.

Postuum album

Postuum verscheen in 2019 het album Thanks for the dance, samengesteld uit restmateriaal van de opnamesessies voor “afscheidsalbum” You want it darker. Zijn zoon Adam Cohen, die producer was van You want it darker, werkte schetsen uit tot alsnog complete songs. Bandopnamen van zijn vaders stem werden voorzien van begeleiding door elementair gitaarspel, met hulp van onder anderen muzikanten van The National en Arcade Fire.^[3]

Over Hallelujah

Hallelujah is een nummer geschreven door de Canadese zanger Leonard Cohen. Het verscheen voor het eerst op diens album Various Positions uit 1984. Sindsdien is het tientallen keren gecoverd, onder andere door John Cale en Jeff Buckley. Na de opname van Buckley en vooral na diens dood in 1997, steeg het nummer in populariteit. Tot 2009 waren er ongeveer 200 versies van het lied uitgebracht, waarmee het het meest gecoverde Leonard Cohen-nummer is.

Geschiedenis en covers

Leonard Cohen schreef het nummer voor zijn album Various Positions uit 1984. Platenmaatschappij Columbia Records wilde het album niet uitbrengen omdat ze het niet goed genoeg vonden, waarna het verscheen bij het onafhankelijke label Passport Records. Later werd een cd- en geremasterde versie alsnog uitgebracht door Columbia. Het kostte Cohen naar eigen zeggen meer dan een jaar om Hallelujah te schrijven.^[1] Dit zei hij tijdens een gesprek in Parijs met Bob Dylan, na een concert. Cohen had meerdere coupletten geschreven, omdat hij geen goed einde voor het lied kon vinden. Cohen heeft Hallelujah drie keer op een album gezet. Na de studioversie uit 1984 waren dit een liveversie uit 1988, die in 1994 op het album Cohen live verscheen en een andere liveversie uit 2008 op Leonard Cohen: live in London uit 2009. In deze drie versies zong Cohen zeven verschillende coupletten. De versie op Cohen live bestaat uit drie andere coupletten dan de studioversie. Alleen het laatste couplet bleef op een paar woorden na ongewijzigd. Op Leonard Cohen: live in London combineerde hij de twee andere versies tot een lied van zes coupletten. Hij nam de eerste twee van de studioversie en vervolgde met het derde en daarna de drie overige coupletten uit de liveversie.

Cohen was niet de eerste die zijn eigen coupletten uit Hallelujah combineerde. John Cale vroeg Cohen nadat hij de nieuwe versie in 1988 gehoord had, de tekst van alle coupletten, waarna Cohen hem vijftien coupletten faxte. Cale stelde hieruit vijf coupletten samen: de eerste twee van Cohens studioversie, gevolgd door de eerste drie van zijn liveversie. Het laatste couplet, dat Cohen in zijn liveversie gehandhaafd had, verdween dus bij Cale. Zijn opname verscheen op I’m your fan, een tributealbum uit 1991 waarop verschillende artiesten een nummer van Leonard Cohen vertolken. De versie van Cale was de eerste cover van Hallelujah die bekendheid kreeg. Het was deze versie die Jeff Buckley gebruikte voor zijn album Grace uit 1994. Door zijn cover won het nummer aan bekendheid en populariteit, zeker na zijn mysterieuze dood in 1997. De meeste covers die na 1994 zijn gemaakt, grijpen dan ook eerder terug op de vertolking van Buckley dan die van Cohen. Dit blijkt uit de uitvoering en de keuze van de coupletten. In de hitversies van Alexandra Burke en Lisa uit 2008 en 2009 bleven van de vijf coupletten alleen de eerste twee en het laatste couplet over. Dit werd gedaan om het nummer geschikter te maken voor de radio, waar nummers van meer dan vier minuten minder gewenst zijn. De vele covers van eind jaren 2000 en het gebruik ervan in televisietalentenjachten ontlokte Cohen de uitspraak dat het nummer inmiddels door te veel uitvoerenden is gecoverd.^[2]

Naast de hierboven genoemde covers, is het nummer veelvuldig gebruikt in films en televisieseries, zoals Shrek, Basquiat, The West Wing, The O.C. en Numb3rs. In Shrek was de versie van Cale te horen, terwijl op de soundtrack een nieuwe versie van Rufus Wainwright verscheen. Ook werd het nummer als achtergrondmuziek gebruikt in documentaires en actualiteitenprogramma’s, onder andere bij beelden van de schietpartij op Virginia Tech in 2007 en de aanslagen op 11 september 2001. In september 2008 zong Wainwright het nummer in de talkshow van David Letterman bij een hommage aan de zojuist overleden acteur Paul Newman.

Verder zijn er onder andere coverversies op plaat verschenen van Bono, Willie Nelson, Il Divo, k.d. lang, Kate Voegele, Imogen Heap en Bon Jovi. Zowel Myles Kennedy van Alter Bridge als Amy Macdonald zongen het nummer regelmatig tijdens live-optredens. De Welshe mezzo-sopraan Katherine Jenkins kwam in 2008 met een meer klassiek-geïnspireerde uitvoering van het nummer. Lisa Lois won met dit nummer in 2009 de talentenjacht X-factor. Nick Schilder zong het nummer bij “De beste zangers van Nederland” (TROS).

Een Nederlandstalige versie werd geschreven en gezongen door Jan Rot en verscheen in 2008 op diens album Hallelujah. Een Friese versie werd gezongen door Nynke Laverman. Ook maakte Frank van Etten een versie van het nummer, maar dan in het Nederlands.

Na de aardbeving in Haïti namen Natalia en Gabriel Ríos een versie op van het nummer als officieel campagnelied van de solidariteitsactie Haïti Lavi 12-12.

Opbouw en structuur

Hallelujah is geschreven in zesachtstemaat. Hoewel Cohen in de loop der jaren meer dan 80 coupletten heeft geschreven,^[3] bestaat de originele versie uit vier coupletten. Deze worden afgewisseld met het refrein, dat bestaat uit viermaal het woord “Hallelujah”. De coupletten zijn opgebouwd uit zes strofen en bestaan uit tussenrijm (aabccb). Het laatste woord is in elk couplet “Hallelujah”. Als vast rijmwoord in de derde regel wordt het woord “you” gebruikt, voorafgegaan door een werkwoord dat eindigt op een “oe”- of “oew”-klank. “You” wordt hierbij meestal zodanig uitgesproken dat het op “Hallelujah” rijmt. In het laatste couplet smokkelt Cohen overigens door “fool you” te laten rijmen op “Hallelujah” (assonantie of halfrijm). In tegenstelling tot het vrouwelijk rijm in regel 3 en 6, is het overige rijm mannelijk. Regel 1, 2, 4 en 5 bestaan uit vier jamben (tetrameters) en regel 3 en 6 uit vijf jamben (pentameters).

De toonsoort is C-groot. In het eerste couplet wordt een deel van het akkoordenschema op de muziek zelf bezongen. Op de woorden “the fourth, the fifth” (de vierde [trap], de vijfde [trap]) gaat de toon van C naar respectievelijk F en G. Vervolgens gaat de toon op de woorden “the minor fall, the major lift” naar a-mineur en terug naar F-majeur.

Inhoud

Het woord Hallelujah (הַלְלוּיָהּ) stamt uit het Hebreeuws en betekent “Prijs de Heer”. Over de betekenis van de liedtekst bestaan meerdere theorieën. Doordat uitvoerende artiesten verschillende ideeën en gevoelens bij de tekst hebben, leggen ze ook verschillende emoties in hun vertolkingen. Leonard Cohen heeft zelf nooit veel over de betekenis van Hallelujah losgelaten, maar kort na de eerste opname van het nummer heeft hij gezegd:

There are many hallelujahs that exist and the perfect and broken ones have equal value, it’s a desire to affirm my faith, not in a formal religious way, but with enthusiasm and emotion.

(Er bestaan veel hallelujahs en de ongeschonden en kapotte zijn evenveel waard. Het is een verlangen om mijn geloof te bekrachtigen. Niet op een formele religieuze manier, maar met enthousiasme en emotie.)

— Leonard Cohen^[4]

De tekst is geschreven in de eerste persoon enkelvoud en gaat in grote lijnen over een moeizame liefdesrelatie met de jij-persoon. Zoals hij eerder gedaan had (bijvoorbeeld in Suzanne) maakt Cohen gebruik van metaforen uit de Bijbel. In de eerste twee coupletten wordt verwezen naar Koning David en zijn relatie met Batseba. Het eerste couplet verwijst naar zijn muzikaliteit, die in 1 Samuel 16:14-23 terug te vinden is. In het tweede couplet wordt in de zin “You saw her bathing on the roof” verwezen naar David die Batseba vanaf het dak van zijn paleis zag baden (2 Samuel 11:2-5). De zinsnede “and she cut your hair” uit hetzelfde couplet lijkt echter te slaan op het verhaal van Simson en Delila. Zij schoor Simsons haar af om hem machteloos te maken tegen de Filistijnen (Richteren 16:17-19).

Documentaire

Op 1 november 2008 zond de BBC Radio 2 de documentaire The Fourth, The Fifth, The Minor Fall uit. Ter gelegenheid van de 25e verjaardag van het lied onderzocht Guy Garvey van de Britse popgroep Elbow de geschiedenis van Hallelujah. In het programma werd aandacht besteed aan de vele coverversies en de televisieseries en films waarin het nummer is gebruikt. Ook werd uitgelegd waarom Hallelujah is geanalyseerd door diverse theologen en andere wetenschappers.^[5]

Hallelujah in de hitlijsten

In 2004 werd de versie van Buckley in het muziekblad Rolling Stone gekozen in een lijst van 500 Greatest Songs of All Time. Het Britse tijdschrift Q hield in september 2007 een peiling onder vijftig songwriters, waarbij de versie van Buckley in de top tien van beste nummers ooit kwam.

Een Noors gelegenheidskwartet bestaande uit Askil Holm, Espen Lind, Alejandro Fuentes en Kurt Nilsen behaalde in januari 2007 in eigen land een nummer één-hit met een live-uitvoering van Hallelujah. In 2008 behaalde de Amerikaanse zangeres Kate Voegele een 68e plaats in de Billboard Hot 100. Buckley haalde ongeveer gelijktijdig een nummer één-notering in de Amerikaanse downloadhitlijst, mede dankzij aandacht gegenereerd door een uitvoering van Jason Castro tijdens de zevende editie van American Idol.

Tijdens de finale van de vijfde editie van de Britse talentenjacht The X Factor zongen de twee overgebleven finalisten Hallelujah. De versie van de winnaar zou daarna op single uitgebracht worden. Alexandra Burke won van de boyband JLS en haar versie van Hallelujah bereikte de eerste plaats van de UK Singles Chart, net als alle vorige Britse X Factor-winnaars. Britse Jeff Buckley-fans riepen op om deze traditie te doorbreken en massaal de versie van Jeff Buckley te downloaden. De Buckley-fans stoorden zich voornamelijk aan het commerciële karakter van The X Factor. Tevens lieten zij door hun actie het jonge publiek kennismaken met de versie van Buckley, waarop ook Burkes opname gebaseerd was. De nummer 1-hit voor Burke konden ze niet voorkomen; haar opname verkocht meer exemplaren dan welke single van een X Factor-deelnemer dan ook. Door de actie van de fans kwam de versie van Buckley wel op de tweede plaats binnen en ook de originele versie van Leonard Cohen kwam in de hitlijst terecht, weliswaar op de 36e plaats.

K.D. Lang zong het nummer tijdens de openingsceremonie van de 21ste Olympische Winterspelen in Vancouver in de nacht van 12 op 13 februari 2010, waarna het in de eerste week binnenkwam op de 23ste plaats van de Top 100. In 2016 werd Hallelujah het enige nummer ooit dat twee keer in de lijst voorkwam. Op plaats 83 uitgevoerd door Leonard Cohen en op plaats 37 van Jeff Buckley.^[6] Buckley versie stond sinds 1999 zo goed als onafgebroken in de lijst. Enkel in 2019 was het niet aanwezig.

Vertaling lied Hallelujah